Is é an 23 Méan Fómhair Lá Fhéile Adhamhnáin. Céad bliain i ndiaidh Cholmcille, ba é Naomh Adhamhnán 9ú ab Í. Ba é a scríobh Beatha Cholm Cille i Laidin, agus a thug cuntas ar mar a thug Colmcille rí Dhál Riada agus rí Chineál Chonaill le chéile ag comhdháil Dhroim Ceat, go ndearna sé síocháin eatarthu agus gur bhain sé saoirse amach do phríosúnach.
Labhair Adhamhnán le daoine as tíortha éagsúla le chéile thug sé cuairt ar ríthe agus ar chléir. Idir taidhleoireacht agus, tháinig sé ar bhealach úrnua le cur in éadan foréigin. Tá nuacht go fóill ann corradh agus 1400 míle bliain i ndiaidh a bháis. Tá leabhar amuigh i mbliana ag an dlíodóir agus staraí James W. Houlihan a rianaíonn an scéal agus na cosúlachtaí láidre atá aige le Coinbhinsiúin na Ginéive a chuir dúshraith faoin dlí idirnáisiúnta i ndiaidh an dá chogadh dhomhanda san fhichiú céad.Labhair Adhamhnán le daoine as tíortha éagsúla le chéile thug sé cuairt ar ríthe agus ar chléir. Idir taidhleoireacht agus, tháinig sé ar bhealach úrnua le cur in éadan foréigin. Tá nuacht go fóill ann corradh agus 1400 míle bliain i ndiaidh a bháis. Tá leabhar amuigh i mbliana ag an dlíodóir agus staraí James W. Houlihan a rianaíonn an scéal agus na cosúlachtaí láidre atá aige le Coinbhinsiúin na Ginéive a chuir dúshraith faoin dlí idirnáisiúnta i ndiaidh an dá chogadh dhomhanda san fhichiú céad.
In aimsir Adhamhnáin bhí ríthe go fóill ag cur cogadh ar a chéile. Thuig Naomh Adhamhnán nárbh fhéidir deireadh a chur le cogadh ar fad. Ach ba mhian leis srian a chur leis an foréigean, go háirithe le foréigean in éadan mná agus páistí agus daoine nach raibh ag troid.
Sa bhliain 697 thug Adhamhnán ríthe agus abaí , easpaig agus ceannairí eaglasta le chéile ag Biorra in Uíbh Fháile. Chuidigh Rí na Teamhrach leis D’fhógair an chomhdháil dlí úrnua Cáin Adhamhnáin idir ríochtaí agus eaglaisí ó Bhiorra go hAlbain agus fiú mainistir Lindisfarne i dtuaisceart Shasana. Chuir 91 rí agus easpag agus ceannaire eaglasta a n-ainm leis. Ina measc bhí ab Ard Mhacha, rí na Teamhrach, rí Dhál Riada in Éirinn agus Bruide, rí na gCruithneach in Albain. Thug an dlí seo cosaint do mhná agus páistí agus cléir in am cogaidh. Ní dhearnadh a leithéid eile de dhlí idirnáisiúnta go dtí Coinbhisiúin na Ginéive nuair a tháinig tíortha le chéile i ndiaidh an dá chogaidh dhomhanda, os cionn 1400 bliain ina dhiaidh sin. Is é an cur chuige céanna atá taobh thiar de na coinbhinsiúin ar Athrú Aeráide. Gu ba fada buan, agus go mba rathúil, tionchar Adhamhnáin!
James W. Houlihan (2020): Adomnán’s Lex Innocentium and the Laws of War, Dublin, Four Courts Press
