Naidheachdhan

Thèid Crossways 2021, prìomh fhèis sgrìobhaidh à Èirinn agus Alba, a chumail air-loidhne thairis air deireadh-sheachdain 12 gu 14 Gearran 2021. Tha Crossways air a chuir air dòigh leis an fhoillsichear Irish Pages agus an neach-deasachaidh Chris Agee. Am-bliadhna, a dh’aindeoin na dùbhlain aig COVID, tha an fhèis air fàs. Thuirt Seán Ó Coinn, Ceannard Foras na Gaeilge, “Tha sinn air leth toilichte maoineachadh a thoirt do Crossways 2021 mar phàirt de Cholm Cille 1500, a’ comharrachadh 1500 bliadhna bho rugadh an Calum Cille, naomh a tha a’ dèanamh ceangal eadar Èirinn agus Alba agus a tha aithnichte mar bhàrd agus neach-taic bàird.” Tha Crossways 2021 air a mhaoineachadh leis a’ phrògram Colmcille le Foras na Gaeilge & Bòrd na Gàidhlig, agus Roinn nan Cùisean Cèin ann am Baile Àtha Cliath.

Am-bliadhna bidh a’ mhòr-chuid de na leughaidhean ann an Gàidhlig na h-Èireann agus na h-Alba. Bidh am bàrd Simon Ó Faoláin na ghlèidheadair Gaeilge, agus bidh am bàrd an t-Àrd Ollamh Meg Bateman na ghlèidheadair na Gàidhlig.

Mar as trice bidh an fhèis a’ gabhail àite ann an Glaschu, ach airson fèis air-loidhne 2021 shiubhail Winnie Brooke Young, neach-labhairt na Gàidhlig às an Eilean Sgitheanach air feadh Èirinn agus Alba aig amannan fois airson a bhith a’ clàradh bhideothan àrd-inbhe de bhàird a’ leughadh bhon taighean aca. Thèid na bhideothan beò air 12 Gearran aig www.crosswaysfefestival.org. Bidh paidhir sgrìobhadairean anns gach seisean, mar eisimpleir Nuala Ní Dhomhnaill agus Aonghus Dubh Mac Neacail, no Paula Meehan agus Kathleen Jamie.

Dh’fhoillsich Irish Pages Other Tongues, ro-ràdh mu sgrìobhadh ann an Gaeilge agus Gàidhlig agus Albais agus Crann na Teanga / The Language Tree, prìomh chruinneachadh de bhàrdachd Cathal Ó Searcaigh. Tha Crossways 2021 a’ cur gu mòr ris a’ chaidreachas eadar sgrìobhadairean Gaeilge agus Gàidhlig, a’ togail air dìleab Turas nam Bàrd agus An Leabhar Mòr.

Tha Diluain 7 Dùbhlachd 2020 a’ comharrachadh toiseach Cholmcille 1500, cuimhneachan fad-bliadhna air 1500 bliadhna bho rugadh Naomh Calum Cille agus a dhìleab. Tòisichidh agus crìochnaichidh a’ bhliadhna air 7 Dùbhlachd, co-latha-breith traidiseanta an naoimh.

Tha Colmcille 1500 a’ faighinn taic agus cuideachadh bhon phrògram com-pàirteachais ‘Colmcille’ air a ruith le Bòrd na Gàidhlig agus Foras na Gaeilge, a tha a’ ceangal coimhearsnachdan Gàidhlig na h-Èireann agus na h-Alba.

Bha na coimhearsnachdan manachail a stèidhich Calum Cille a’ ceangal thar linntean ri raon farsaing de dhaoine ann an Èirinn, Alba agus ceann a tuath Shasainn, agus nas fhaide air falbh, a’ sìneadh do mhòr-thìr na Roinn Eòrpa. Thèid a’ bhliadhna a chomharrachadh ann an iomadh dòigh eadar-dhealaichte le coimhearsnachdan agus buidhnean eadar-mheasgte. Bidh cuid a’ coimhead ri dìleab spioradail is creideimh an naoimh; bidh ùidh aig cuid ann an cùisean eachdraidheil agus àrsaidheachd; agus bidh cuid eile a’ comharrachadh nan ceanglaichean cànanach agus cultarail eadar na Gàidheil air feadh na cruinne.

Bidh Bòrd na Gàidhlig agus Foras na Gaeilge a’ cuimseachadh air na ceanglaichean cànanach is cultarach eadar dùthchannan, le raon de thachartasan air an dealbhadh airson na seachdain cur air bhog, nam measg:

• Thèid sreath de theachdaireachdan bhidio bho dhaoine fa leth agus buidhnean a’ comharrachadh Colmcille 1500 a sgaoileadh air duilleag Facebook Colmcille agus air www.colmcille.net
• Thèid cèilidh air-loidhne a chumail air duilleag Facebook Colmcille gus an dà chànan, an ceòl agus an cultar a chomharrachadh agus a thaisbeanadh.
• Cuiridh Bòrd na Gàidhlig maoin Cholmcille air bhog. Is e maoin bhliadhnail a tha seo a tha fosgailte don h-uile duine, a’ toirt taic do phròiseactan a tha a’ feuchainn ri ceanglaichean eadar luchd-labhairt na Gàidhlig ann an Alba agus Èirinn a neartachadh.

Thuirt Shona NicIllIinnein, Ceannard Bòrd na Gàidhlig, “Tha an Naomh Calum Cille agus a dhìleab air cumadh a thoirt air cànan, cultar agus eachdraidh na h-Alba agus na h-Èireann, agus mar sin, tha a’ bhliadhna na cothrom gus ceanglaichean eadar an dà dhùthaich a neartachadh.  Tha sinn a’ coimhead air adhart ri barrachd thachartasan tron bhliadhna, le prìomh thachartas air a phlanadh timcheall air Fèill Chaluim Chille air 9 Ògmhios 2021.  Mholainn dhan a h-uile duine pàirt a ghabhail annta agus a bhith a’ comharrachadh na bliadhna ann an dòigh sam bith as urrainn dhaibh.”

Am measg cuid de na tachartasan a tha san amharc airson bliadhna Cholmcille 1500 tha:

• Bhidio sanasachd goirid bho Showcase Scotland mu Ghàidhlig na h-Alba, le maoineachadh bho Bhòrd na Gàidhlig. Bidh seo ag amas air luchd-adhartachaidh fhèisean agus tachartasan cultarach bho thall thairis. Bidh cuirm/taisbeanadh air-loidhne ann cuideachd (coltach ris an Gaelic Showcase beò sna bliadhnaichean a dh’fhalbh).
• Brosnaichidh Bòrd na Gàidhlig agus Foras na Gaeilge sgoiltean meadhain-Ghàidhlig a bhith a’ ceangal ri chèile tro phròiseactan bho gach taobh de Chuan na h-Èireann.
• Tha Bòrd na Gàidhlig ann an còmhraidhean le com-pàirtichean lìbhrigidh gus goireas air-loidhne ùr a chruthachadh airson sgoiltean a bhios a’ teagasg abairtean bunaiteach ann an Gàidhlig agus Gaeilge gus am faigh clann (agus inbhich) conaltradh sa chànan.
• Feadh na bliadhna, bidh CHARTS, a’ bhuidheann cultair & dualchais Albannach stèidhichte ann an Earra-Ghàidheal, ag ainmeachadh luchd-buannachaidh an sgeama duais ealain mìosail agus taisbeanadh air-loidhne aca gus ìomhaigh agus taic a thoirt do obair luchd-ealain Gàidhlig, air cuspairean a bhuineas ri Colmcille: https://www.chartsargyllandisles.org/.

Thuirt Seán Ó Coinn, Príomhfheidhmeannach (Àrd-oifigear) Fhoras na Gaeilge, “Le uiread aire air feadh na cruinne air na tha gar sgaradh, tha comharrachadh dìleab Cholmcille ann an 2021 a’ toirt cothrom math dhuinn ceanglaichean làidir cànanach is cultarach a neartachadh eadar Èirinn agus Alba, agus eadar ceann a tuath agus ceann a deas na h-Èireann. Leigidh an cuimhneachan a chaidh a dhealbhadh airson 2021 leinn leantainn an cas-cheum Cholmcille agus a dhìleab cànanach is cultarach a chomharrachadh taobh a-muigh nan eileanan seo.

“Tha mi a’ coimhead air adhart ri com-pàirteachasan ùra eadar sgoiltean, ri ceanglaichean ùra eadar na ginealaichean, ri fiosrachadh ùr a’ tighinn am bàrr mu dhìleab Cholmille, agus ri bhith a’ cleachdadh na dìleib sin gus ath-bheothachadh a dhèanamh air coimhearsnachdan ionadail.”

A bharrachd air na sgeamaichean bliadhnail a bhrosnaicheas ceanglaichean eadar Gàidhlig na h-Èireann agus na h-Alba, tha Foras na Gaeilge an dòchas prògram maoineachadh coimhearsnachd a bharrachd ainmeachadh a dh’aithghearr gus aire a thogail mu Cholmille agus na chuir e ris na ceanglaichean cànanach is cultarach eadar Èirinn agus Alba.

Fiosrachadh do luchd-deasachaidh:

Stèidhich Calum Cille (Columba san Laideann) manachainn Eilean Ì, agus bha manachainnean bho Doire gu Durrow ann an Offaly, agus Lindisfarne ann an ceann a tuath Shasainn, nam pàirt de theaghlach mòr de choimhearsnachdan manachail. Chithear an dìleab aca ann an:

• toiseach sgrìobhaidh agus litearrachd a’ toirt a-steach na làimhe-sgrìobhainn Èireannaich as sine An Cathach.
• na clàran sgrìobhte as tràithe, na h-annalaidhean, agus mar sin toiseach eachdraidh chlàraichte ann an Èirinn agus Alba
• Prìomh obraichean ealain cràbhaidh, gu sònraichte na soisgeulan sgeadaichte, Leabhar Cheanannais, Leabhar Lindisfarne agus Leabhar Durrow
• Tha a’ chiad chroisean cearcaill àrda a-nis nan samhla air Èirinn agus Crìosdaidheachd Cheilteach
• Ùr-ghnàthachadh ann an dioplòmasaidh a’ toirt a-steach Cáin Adhamhnán 697AD, nàdar de choinbheinsean Geneva tràth a’ dìon boireannaich is clann aig àm cogaidh agus air a dhaingneachadh le rìghrean agus pearsachan eaglaise à Èirinn, Alba agus Sasainn a Tuath.

Tadhail air www.colmcille.net airson fiosrachadh mu thachartasan.

Thig còmhla rinn air na meadhanan sòisealta tro na tagaichean #Colmcille1500 agus #Colmcille gus ceangal a dhèanamh ri coimhearsnachd eadar-mheasgte Cholmcille air-loidhne. Lean sinn air Instagram @Colmcille agus dèan like air @Colmcille1500 air Facebook gus am fiosrachadh as ùire bhuainn fhaighinn

Tha mòran ri ionnsachadh bho Colmcille agus dìleab a choimhearsnachdan. Tha Maureen Curran à Sgoil Choimhearsnachd Loretto, Milford, Dùn nan Gall, air stuthan foghlaim thar-churraicealaim a leasachadh. Tha e ceangailte ri làraich co-cheangailte ri Colmcille no Columba, agus tha e a’ toirt seachad modail a ghabhas atharrachadh airson a chleachdadh ann an iomadh àite. Tha farpais stèidhichte air na stuthan air a chuir air dòigh le Maureen le Sgìre-easbaig Raphoe, ann an co-bhonn ri Claire Mhoireach aig Sgoil Nàiseanta Eaglais na h-Èireann ann an Gartan, àite breith Chaluim Chille.

The material can be downloaded here.

Tha Maureen agus Claire air a bhith nam pàirt de bhuidheann obrach còmhla ri Gabrielle Fitzsimons agus Gráinne Duggan a tha a’ teagasg aig Sgoil Nàiseanta Rathdonnell faisg air Gartan. Tha Gráinne air grunn ghoireasan foghlaim is dualchais eile a chuir ri chèile bho raon de bhuidhnean agus bhuidhnean a gheibhear air-loidhne an seo.

Tha Comhairle Siorrachd Dhùn nan Gall air raon de stuthan a leasachadh airson tachartasan cuimhneachaidh eile, nam measg Flight of the Earls agus 1916. Tha a’ Chomhairle ag ullachadh pasgan foghlaim agus leabhar dathaidh a bhios rim faighinn as t-earrach 2021.

A virtual museum of Colmcille is available online atGheibhear taigh-tasgaidh brìgheil de Colmcille air-loidhne aig

www.ccea.org.uk/colmcille/
www.ccea.org.uk/colmcille/gaeilge/index.php