Scéalta Colmcille

Is iomaí scéal spreagúil faoi bheatha agus faoi theagasc Naomh Colmcille. Tá an leathanach seo ann leis na scéalta seo a insint, i bhfoirmeacha éagsúla, le Colmcille 1500 a cheiliúradh.

Is é atá sna Trátha Diaga timthriall laethúil d’urnaithe. Tá ocht dtráth ar fad ann, lena n-áirítear Easparta (urnaí tráthnóna), Iarmhéirí nó Maitín (urnaí an-luath ar maidin), agus Moltaí (urnaí maidine) etc. Sa Mheánaois ceapadh téacsanna agus cantaireacht ar leith do Laethanta Naofa, lena n-áirítear féilte naomh a measadh a bheith tábhachtach do phobal nó do cheantar faoi leith. I gcás Cholmcille, a bhfuil a fhéile ar an 9 Meitheamh, tá dhá théacs de thrátha ar marthain a bhfuil nodaireacht cheoil iontu, ceann Éireannach agus ceann Albanach, ó luath sa cheathrú haois déag go dtí an cúigiú haois déag.

Is é atá sa lámhscríbhinn Éireannach mórshiúl (leabhar ina bhfuil cantaireacht do mhórshiúl an trátha), a úsáideadh in eaglais pharóiste Naomh Eoin Soiscéalaí, Baile Átha Cliath, ach is dóiche a tháinig ar dtús ó Ardeaglais Theampall Chríost in aice láimhe, ar fhreastail a cléir ar eaglais Naomh Eoin. Tá an lámhscríbhinn anois i Leabharlann Marsh i mBaile Átha Cliath. Is é atá san fhoinse Albanach píosa de leabhar aintifean (leabhar ina bhfuil an ceol go léir don tráth) ó Mhainistir Innis Choluim, mainistir Agaistíneach ón dóú haois déag i Linne Fhoirthe in Albain a tiomnaíodh do Cholmcille.

Is féidir trí phíosa ó na lámhscríbhinní seo a chluinstin ag na naisc thíos. Amra Schola atá á gcasadh, faoi stiúir an Dr Ann Buckley. Rinneadh an taifeadadh le linn léiriú beo in Ardeaglais Theampall Chríost i mBaile Átha Cliath ar an 8 Meitheamh 2019, bigil na Féile, is é sin an oíche roimpi. Bhí an léiriú ina chuid d’ócáid a d’eagraigh Foras na Gaeilge agus Bòrd na Gàidhlig le feasacht a thógáil ar chomóradh 1500 bliain ó bhreith Naomh Colmcille. Ar chlár na hócáide bhí léacht ón Dr Brian Lacey ar Naomh Colmcille, agus scéalaíocht ó Ghearóidín Bhreathnach, agus léacht léirithe ón Dr Ann Buckley ar thrátha liotúirgeacha Naomh Colmcille.

Ann Buckley a chuir eagar ar an téacs agus ar an cheol go léir.

Tá téacsanna agus tuilleadh eolais ar fáil i gcomhad pdf anseo

Is téarma ón tSean-Ghaeilge é amra (‘amhra’ i nGaeilge an lae inniu), a chiallaíonn ‘amhrán molta’, mar atá san amhrán molta iomráiteach sin do Cholmcille Oileán Í, Amra Choilm Chille.

Is é is aidhm don tionscadal Amra corpas thráthanna na naomh Éireannach sa liotúirge Mheánaoiseach a bhailiú, staidéar a dhéanamh orthu agus iad chur os comhair an tsaoil. Is é is tráth naoimh ann(ar a dtugtar chomh maith Historia) timthriall saincheaptha d’urnaithe, cantaireacht agus léachtaí diaga a úsáideadh le lá féile  a naoimh a cheiliúradh. Tá siad seo ar marthain i lámhscríbhinní i leabharlanna taighde ar fud na hEorpa, agus is léargas iad ar thionchar marthanach na naomh Éireannach, in Éirinn agus ar fud a misin mhóir thar sáile.

Tá an tionscadal faoi stiúir an Dr Ann Buckley, Ionad Taighde Stair na Meánaoise, Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath.

Tá Foras na Gaeilge agus Bòrd na Gàidhlig buíoch den Dr Ann Buckley, Stiúrthóir Thionscadal Amra, as cead téacsanna agus taifeadtaí ó Thráth Cholmcille a phostáil.