Maolcholaim Scott

Bannaght Columb Killey as yeearreeyn share voish Mannin

Beannachd Columb Killey agus gach deagh dhùrachd bho Mhanainn. Ó Phil Gawne [Tionndadh Gàidhlig gu h-ìosal]

Choud’s ta recortyssyn soilshey dooin ta feailley ny margey er ve goll er cummal ayns Skeerey Cairbre jannoo ard-eailley jeh Columb Killey er dyn 1733. Ayns e chooinaghtyn, screeu Dr Juan y Clague, eshyn ren recortys beeal-arrish as arraneyn as carryn tradishoonagh as hooar baase ayns 1908, “ta cooinaght aym pene er ollan, snaie olley, eggaghyn dy eaddagh, eeast chirmit, eeast sailjey as lhiare goll er creck er’n nah laa as feed Mean Souree er Laa Columb Killey” as “ta mee er nakin wheesh as feed bwaagyn ayn ry hoi creck lhune eddyr yn daa ghroghad.”

Hie yn margey magh ass ayns ayrn s’jerree y nuyoo keead jeig agh v’eh aavioghit ayns 1912 ec yn Ard-jaghin Kewley as ta laa seyr ny skeerey er ve ayn er dyn shen, lesh spoyrtyn, taishbynys troar as ellynyn, as kiaull as rinkaghyn. Hig keeadyn dy leih dagh blein dy chur shilley er ny goaill ayrn ayn as she laa mie inshit foast ayns blein heshoil ny Manninee https://soundcloud.com/phil-gawne/columb-killey-mannin

Tha clàran a’ sealltainn gun deach fèis, no fèill, a chumail ann am paraiste Arbory a’ comharrachadh Columb Killey bho co-dhiù 1733. Agus e a’ cuimhneachadh air an fhèill, tha an neach-cruinneachaidh beul-aithris is òrain, an Dr John Clague, a chaochail ann an 1908 ag ràdh “Tha cuimhne agam fhìn air clòimh, snàithlean clòimhe, lìn aodaich, iasg tiormaichte, sgadan salainn agus leathar, air an reic air an dàrna latha fichead de mhìos meadhan an t-samhraidh, air Latha Chaluim Chille” agus “Chunnaic mi suas ri fichead teanta a’ reic leann eadar an dà dhrochaid. ”

Tha e coltach gun do chrìochnaich an fhèill aig deireadh an naoidheimh linn deug ach chaidh ath-bheothachadh ann an 1912 leis an Àrd-diacon Kewley agus tha saor-làithean paraiste air a bhith ann le taisbeanaidhean spòrs, ealain is toradh agus ceòl is dannsa bhon uair sin. Bidh an fhèill a’ tàladh na ceudan de luchd-tadhail agus com-pàirtichean gach bliadhna agus tha i fhathast na prìomh phàirt de mhìosachan sòisealta Mhanainn.

Faodaidh e a bhith na dhùbhlan dha deugairean a thighinn còmhla agus a’ Ghàidhlig a chleachdadh, ach tha turas air bus agus bàta a’ cuideachadh buidheann ann an Contae Dhoire gus an dùbhlan sin a choileanadh.

Airson grunn bhliadhnaichean, tha bus 50 suidheachan bho Ghàidhealtachd Dhùn nan Gall air a bhith a’ siubhal gu Siorrachd Dhoire agus air adhart gu Eilean Leòdhais. Tha am bus làn de dheugairean agus an fheadhainn a tha gan cuideachadh, agus tha an amas aca stèidhichte air Fèis Eilean an Fhraoich, fèis na h-òigridh ann an Leòdhas, agus air daoine òga den aois aca fhèin a bhruidhneas Gàidhlig na h-Alba.

Tha an turas air a chur air dòigh le buidheann òigridh, Club Óige Luraigh, aon de lìonra de bhuidhnean Gaeilge a tha air leasachadh ann an sgìre dhùthchail ann an Contae Dhoire. Bidh an club ag obair ann an com-pàirteachas leis an fhèis ann an Leòdhas, agus le Muintearas, buidheann òigridh Gaeltacht ann an Èirinn. Bidh deugairean à Ghàidhealtachd Dhùn nan Gall, Gàidhealtachd Chonamara agus à Doire air a’ bhus.

Bidh daoine òga à Èirinn a’ gabhail pàirt ann an tachartasan ciùil agus iomain ann an Leòdhas a bharrachd air clasaichean cànain, agus bidh bùthan-obrach dràma gan cuideachadh leis a bhith a’ cleachdadh Gàidhlig na h-Alba.

Tha Joe Ó Dochartaigh, neach-obrach òigridh aig Club Óige Luraigh, ag ràdh gu bheil an taisteal bliadhnail a’ cruth-atharrachadh obair a’ chluba òigridh. Eadhon ged a fhuair iad foghlam bun-sgoile tro mheadhan na Gaeilge, faodaidh na deugairean sin aig nach eil Gaeilge aig an taigh gèilleadh ri cuideam a bhith a’ bruidhinn Beurla nam measg fhèin. Ach tha a’ bhuaidh fhèin aig an taisteal bhliadhnail gu Leòdhas: mar a bhios an òigridh a’ cur oidhirp a-steach don fhèis agus an turas fada an sin agus air ais, tha iad a’ roghnachadh Gaeilge a bhruidhinn am measg a chèile, roghainn a chumas iad nuair a thilleas iad dhachaigh gu Contae Dhoire.

Tha càirdeas ùr mar thoradh eile den taisteal; càirdeas eadar daoine ann an Leòdhas agus Siorrachd Dhoire, eadar deugairean ann an Contae Dhoire agus air a’ Ghàidhealtachd ann an Èirinn. Chaidh cuireadh a thoirt do luchd-ciùil òga à Èirinn cluich aig fèis mhòr ciùil Leòdhais, an Hebcelt; tha teaghlaichean à Leòdhas air tighinn a thadhal air teaghlaichean ann an Contae Dhoire. Tha aon fhear òg a tha air a bhith air an turas, Dubhaltach Mac Conmidhe ag ionnsachadh airson ceum ann an Gàidhlig na h-Alba ann an Glaschu.